کاربرد صفات زیرزمینی در انتخاب لاین های مقاوم به خشکی جو

به منظور ارزیابی اثر تنش خشکی آخر فصل بر روی برخی صفات مرفولوژیک، اجزای عملکرد و عملکرد اقتصادی 20 لاین امید بخش جو و جهت تعیین میزان مقاومت نسبی آن ها، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط تنش رطوبتی و عدم تنش به طور جداگانه در سال زراعی 90- 89 در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان انجام شد. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که بین لاین های مورد بررسی از نظر صفات طول ساقه، طول پدانکل، طول سنبله، وزن ساقه، وزن پدانکل، وزن سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن دانه در سنبله، تعداد سنبله در متر مربع، وزن هزار دانه، طول ریشک و عملکرد اقتصادی در هر دو شرایط تفاوت معنی دار وجود دارد. در این پژوهش برای ارزیابی میزان تحمل و مقاومت نسبی لاین های مورد مطالعه، از برخی شاخص های قدیمی شامل ssi، tol، mp، gmp، sti، rdi و شاخص های جدید sspi و snpi استفاده شد. نتایج نشان داد که به طور نسبی، لاین های شماره 9، 4، 6 و 2 مقاوم ترین لاین ها و لاین های شماره 13، 16، 17 و 19 حساس ترین لاین ها می باشند. نتایج نمودار بای پلات بیانگر این بود که شاخص های mp، gmp، sti و snpi، بهترین شاخص ها جهت شناسایی لاین های نسبتا مقاوم می باشند. همچنین به منظور ارزیابی ارتباط صفات ریشه ای با میزان مقاومت نسبی جهت انتخاب غیر مستقیم لاین ها در شرایط گلخانه ای به جای انتخاب مزرعه ای، آزمایش دیگری در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینای همدان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط عدم تنش و تنش رطوبتی انجام شد. در این آزمایش نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که در بین لاین های مورد بررسی از نظر صفات تعداد برگ، تعداد ریشه، طول ریشه، وزن تر ریشه، وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، مساحت سطح برگ و نسبت وزن ریشه به اندام هوایی در بوته خشک در هر دو شرایط تفاوت معنی داری وجود دارد. در حالی که از نظر صفت وزن تر اندام هوایی فقط در شرایط نرمال رطوبتی و از نظر صفت نسبت وزن ریشه به اندام هوایی در بوته تر فقط در شرایط تنش خشکی تفاوت معنی داری وجود داشت. لاین های نسبتا مقاوم تحت شرایط تنش رطوبتی، از نظر صفات ریشه ای از طول و وزن ریشه بیشتری برخوردار بودند و نسبت وزن ریشه به اندام هوایی بیشتری داشتند. از نظر صفات برگی نیز تعداد برگ بیشتر و مساحت سطح برگ کمتری را به خود اختصاص دادند. با توجه به رابطه ای که بین مقاومت لاین ها و خصوصیات ریشه ای آن ها وجود دارد، می توان از این خصوصیات به عنوان عاملی مناسب با تنوع ژنتیکی زیاد جهت انتخاب لاین های مقاوم استفاده کرد.